Skip to main content

Język chiński Q&A

Kolejny wpis z cyklu „Dziecko na Warsztat” miał powstać już kilka tygodni temu, ale niestety nie mogliśmy uporać się z nim na czas. Sorki. 



(Chciałabym zaznaczyć, że zawarte w tym wpisie wiadomości są uproszczone i przeznaczone dla osób nie studiujących sinologii :-) więc proszę się nie czepiać ;-) ).

Tajwan i Polska po chińsku

Nad tematem Azji i języków myślałam od dawna, miał to być nasz popisowy warsztat, bo przecież to właśnie studiowałam i tym się interesowałam i nadal interesuję. Na studia sinologiczne, czyli tzw. chińszczyznę poszłam właśnie z zamiłowania do języka chińskiego, a nie do samych Chin, historii czy też literatury sprzed dwóch tysięcy lat. Znaki chińskie to jest to!

Czy wiecie, że ludność całej kuli ziemskiej mówi ok 6900 językami?
Czy wiecie, że 60% z 6.5 bilionów ludzi posługuje się zaledwie 30 językami?

Chińskim posługuje się około 14,5% całej ludności świata, czyli około miliarda ludzi. Poza Chinami po chińsku mówią mieszkańcy Tajwanu, Hong Kongu, Singapuru, Makao i Malezji.
Drugim „najpopularniejszym” językiem świata jest inny język azjatycki, Hindi, którym posługuje się 4,7% ludności świata zamieszkałej w Indiach, Nepalu i Fiji.

Nie sposób pisać o wszystkich językach azjatyckich. Nie dam rady nawet dokładnie opisać języków chińskich (często nazywanych dialektami). Przedstawię jedynie kilka … ciekawostek:

Czy wiecie, że w samych Chinach mówi się ponad 50 językami?
Tak, tak, nie ma jednego języka chińskiego. Często Chińczycy z sąsiadujących wiosek nie mogą się dogadać twarzą w twarz, a mogą porozumieć się za pomocą pisma.

Czy uwierzycie, że na malutkim Tajwanie (10 razy mniejszym od Polski) ludność posługuje się ok. 20 językami? 
Językiem urzędowym jest tajwański-mandaryński, ale w powszechnym użyciu jest również język tajwański (hokkien, 閩南語), hakka (客家話) oraz wiele języków aborygeńskich nie wywodzących się z chińskiego (są to języki austronezyjskie). Tajwańscy dziadkowie moich dzieci w domu mówią po tajwańsku, a jak żyła prababcia, to język japoński również był w użyciu. 


Jak inaczej nazywa się język chiński?
Język chiński nazywany jest również mandaryńskim, pekińskim, Hanyu 漢語, Guoyu 國語, Zhongwen 中文, Putonghua 普通話, Huayu 華語.


Jak stare jest pismo chińskie?
Pierwsze przykłady pisma chińskiego pochodzą sprzed ponad 3000 lat. Są to zapiski na kościach wróżebnych.


Czy istnieje alfabet chiński?
Nie. Każdy znak to mająca konkretne znaczenie sylaba-wyraz. Dawniej wyrazy były jednosylabowe, teraz większość wyrazów jest dwusylabowa, a wyrazy obcego pochodzenia zapisane fonetycznie w języku chińskim mają więcej sylab.



Co to są tony?
To coś, z czym obcokrajowcy, którym słoń nadepnął na ucho, mają cholernie dużo problemów. Język chiński-mandaryński ma cztery tony, czyli … w zależności od tego jak się wymówi daną „sylabę-znak” może on oznaczać zupełnie co innego.
Na przykład „mai” w zależności od tego jak się wymówi, oznacza kupować lub sprzedawać.

媽 - ma w tonie równym (wysoki-ciągły) znaczy mama
麻 - ma w tonie rosnącym znaczy konopie
馬 - ma w tonie opadająco-rosnącym znaczy koń
罵 - ma w tonie opadającym znaczy przeklinać


Ile jest znaków chińskich?
Jest to bardzo trudne do określenia, gdyż niektóre znaki były użyte tylko raz (np. jakiś poeta wymyślił sobie dany znak by mu pasowało do wiersza). Nadal powstają nowe znaki. Często znaki występujące w imionach są właśnie takimi nowymi lub baaaardzo starymi znakami.
Jeden ze słowników podaje, że jest ponad 106 000 znaków! Jednak … by przeczytać gazetę wystarczy znać jedynie … 2500-3000 znaków. Niewiele, prawda?
Na komputerze można napisać ok. 13000 znaków.

Czy pismo chińskie jest jednolite?
O nie!
Są dwie główne formy pisma chińskiego, tzw. uproszczona 簡體字 (używana głównie w Chinach i Singapurze) i tradycyjna 繁體字 (używana obecnie na Tajwanie, w Makao, w Hong Kongu, wśród chińskich emigrantów, jak i w całej literaturze chińskiej sprzed lat 1950-tych).

Skąd się wzięły uproszczone formy znaków chińskich i dlaczego wszystkich znaków nie uprościć? W latach 50-tych XX wieku rząd Chińskiej Republiki Ludowej starając się walczyć z analfabetyzmem, postanowił uprościć pismo ok. 50% znaków. Wydawać by się mogło, że był to super pomysł, ale niezupełnie tak jest. Widząc tradycyjne znaki często można domyślić się ich wymowy lub znaczenia. Uproszczone formy znaków często w ogóle nie przypominają swoich tradycyjnych odpowiedników. Ponadto nie znając tradycyjnych form nie można czytać wcześniejszych tekstów literackich.

Jak się pisze liczby?



Oto tabela, którą stworzył Jaś:
(druga kolumna to powszechnie używane liczby chińskie, a trzecia, to sposób zapisywania liczb używany w bankach, na banknotach, na czekach)


1 jeden one
2 dwa two
3 trzy three
4 cztery four
5 pięć five
6
sześć
six
7
siedem
seven
8
osiem
eight
9
dziewięć
nine
10
dzieśięć
ten
100
sto
hundred
1000
tysiąc
thousand

Ania również ćwiczyła pisanie liczb:
(Gumka też była w użyciu. :-) )


A tak wyglądają typowe strony zeszytu do ćwiczenia pisania znaków chińskich. Dzieci od pierwszej do szóstej klasy codziennie piszą właśnie w takich zeszytach. Jest tam pokazane jaka jest kolejność kresek w każdym znaku (ma to duuuuże znaczenie i nie można się pomylić!). Jest również napisana w bopomofo wymowa każdego znaku, jak i ilość kresek i jeszcze inne ważne informacje ;-) .


By utrwalić poznane znaki Ania ułożyła je przy pomocy kołeczków z zabawki Fanta Colour.



Dlaczego Chińczycy mają problemy z rodzajami?
Wyobraźcie sobie, że po chińsku on, ona, ono brzmi tak samo. Inaczej się pisze, ale wymawia się tak samo [t'a]

- on
- ona
- ono
牠 – to zwierzę
祂 – to bóstwo


Jak zapisuje się język chiński, czy też wymowę znaków?
W latach 50-tych ubiegłego stulecia w ChRL stworzono jednolity sposób fonetycznego zapisu znaków chińskich. Nazywa się on Pinyin (Hanyu Pinyin) 拼音 (漢語拼音). Na Tajwanie przyjęto ten zapis za oficjalny dopiero w 2009 roku i jest on nazywany Tongyong Pinyin 通用拼音.
Zanim Pinyin stał się oficjalnym, międzynarodowym zapisem fonetycznym, każdy kraj miał swój własny sposób fonetycznego zapisywania znaków chińskich.
Na Tajwanie (a właściwie w Republice Chińskiej na początku XX wieku) wymyślono jeszcze inny sposób zapisywania znaków – Zhuyin Fuhao 注音符號, czyli potocznie bo-po-mo-fo. Jest to 37 znaków dość luźno opartych na znakach chińskich. Na Tajwanie dzieci w szkołach uczą się najpierw Zhuyin Fuhao, a w wielu książkach dla dzieci obok znaku chińskiego zapisana jest również jego wymowa właśnie przy pomocy bopomofo. Tajwańczycy używają bopomofo także do zapisywania znaków na komputerze (to te znaczki w prawym górnym rogu klawiszy). Oto klawiatura mojego tajwańskiego komputera:


A tak wygląda kartka z zeszytu tajwańskiego ucznia:



Mogłabym tak bez końca, ale chyba nie wszystkich to interesuje. Jeśli ktoś ma jeszcze jakieś pytania dotyczące języka chińskiego, to proszę o napisanie ich w komentarzach. 


Comments

  1. Szalenie interesujacy post. Chetnie przeczytalabym wiecej ciekawostek. Tylko nie wiem o co pytac, bo nie mam pojecia o temacie :)

    ReplyDelete
    Replies
    1. A ja nie wiem co by zainteresowało innych ... :-)

      Delete
  2. Bardzo to wszystko ciekawe. Czytałabym jeszcze więcej :)

    ReplyDelete
    Replies
    1. Może wkrótce coś jeszcze przyjdzie mi do głowy, to napiszę więcej.

      Delete
  3. Mówisz do mnie chińsku ;P.
    Oczywiście żartuję, bardzo ciekawie się czytało. Chyba w życiu bym się nie nauczyła chińskiego, czarna magia dla mnie.
    Ile Tobie zajęła nauka?

    ReplyDelete
    Replies
    1. Chińskiego człowiek uczy się całe życie :-) Na studiach w Polsce spędziłam 5 lat + rok na Tajwanie (najwięcej mi dał właśnie ten jeden rok). Póżniej miałam wieloletnią przerwę i sporo zapomniałam. Teraz od 13 lat mieszkam na Tajwanie, uczę moje dzieci chińskiego i na codzień mam do czynienia z tym językiem. Idzie mi chyba całkiem nieźle, bo nawet Ministerstwo Edukacji mnie zatrudniło :-)

      Delete
  4. Replies
    1. Wiesz ... dla mnie to normalka, codzienność. :-)

      Delete
  5. A mówią, że to polski język jest trudny.

    ReplyDelete
  6. Język chiński jest bardzo trudny. Kiedyś do naszej firmy przyszedł jeden klient z Chin, który okazał się kluczowym kontrahentem. Moja szefowa szybko nawiązała współpracę z biurem tłumaczeń https://supertlumacz.pl/, ponieważ musieliśmy z nim korespondować i przygotować ofertę w jego języku. Gdyby nie profesjonalny tłumacz nie dalibyśmy sobie rady, a taki klient by nam uciekł.

    ReplyDelete

Post a Comment

Popular posts from this blog

Animals Classification Lapbook

Last week Jaś has been very busy working on the animal classification lapbook. Lately it's been very difficult to get him interested in doing any kind of project, but to my surprise he has finished this lapbook in just a few days! I am really proud of him. I used a ready lapbook template from the wonderful Homeschool Share website, but I asked Jaś to writ all the information in his own handwriting instead of just printing the prepared text. Here are the photos of his lapbook: Jaś adding the finishing touches to the lapbook cover: Lapbook cover: The inside of the lapbook: Inside 'Classifying Living Things ': Animals with and without backbones are called:  Inside 'What are the four main Invertebrate Classes?': Inside 'What are the five Vertebrate Classes?': Mollusk characteristics Annelid characteristics: Arthropod characteristics: Echinoderm characteristics: Fish characteristics: Reptile char

Skąd się bierze 13-ty miesiąc w roku?

Tak zwany kalendarz chiński jest kalendarzem księżycowo-słonecznym, gdyż jest oparty na ruchu księżyca i słońca. Często jest też nazywany kalendarzem księżycowym, kalendarzem rolniczym 農曆 [nónglì] , kalendarzem Yin 陰曆 [yīnlì] lub też starym kalendarzem 舊曆 [jiùlì]. Czy wiecie, że czasami w kalendarzu księżycowym jest 13 miesięcy? I właśnie w tym roku będziemy mieć taką sytuację. Miesiąc to czas pełnego obrotu Księżyca wokół Ziemi. Księżyc okrąża Ziemię w ciągu 27,3 dnia. Z kolei Ziemia okrąża Słońce w 365 dób, 5 godzin, 48 minut i 46 sekund. Po obliczeniach okazuje się, że jeden rok słoneczny równa się 12 7/19 miesiąca księżycowego lub też 19 lat słonecznych równa się 235 miesiącom księżycowym. Jest to podstawa kalendarza księżycowo-słonecznego, a więc również kalendarza chińskiego. Innymi słowy: Chiński kalendarz opiera się na fazach księżyca. Miesiące chińskie zaczynają się od nowiu i pełnia księżyca wypada 15 dnia miesiąca. Ponieważ nów jest co 29½ dnia, chińskie miesiące kale

Fryderyk Chopin - lapbook

Po powrocie na Tajwan zabrałyśmy się ostro za naukę. Pierwszym projektem, który Ania zrobiła był lapbook o Chopinie. Przygotowując się do wykonania lapbooka, Ania wysłuchała wielu utworów Chopina, a także przeczytała (lub wysłuchała) poniższych opowiadań i książek o tym wielkim kompozytorze. Znalazłam też kilka pocztówek kupionych przy okazji wizyt w Żelazowej Woli i w Muzeum Chopina w Warszawie. W końcu do czegoś się te pocztówki przydały. Niektóre części do lapbooka znalazłam na stronie Teachers Pay Teachers u Hord Arsalan ( TUTAJ ). Strona tytułowa: Lista niektórych wysłuchanych utworów Chopina: Rodzina Fryderyka Chopina: Z tyłu lapbooka znajduje się oś czasu z najważniejszymi datami z życia Chopina: Jak widać, jak zawsze mieszamy języki, głównie polski i angielski. Ani nie robi różnicy czy uczy się po polsku czy po angielsku, tak więc jej notatki i projekty są również dwujęzyczne.